Relacje międzyludzkie są jednym z najważniejszych elementów naszego życia. Dzieci nawiązują je już od pierwszych chwil – najpierw z rodzicami i starszym rodzeństwem, później z dziadkami i innymi członkami rodziny. Naturalne są również emocje odczuwane przez dziecko. Czasem zdarza się jednak, że te są wyjątkowo silne i niezbyt pozytywne. Dziecko może wstydzić się rodziny, udawać, że jej nie zna, odmawiać przywitania się lub nie odpowiadać na zadane pytania. Wielu rodziców zastanawia się wówczas, czy popełnili jakieś błędy w wychowaniu swojej pociechy oraz czy dana sytuacja była czymś jednorazowym, czy może wskazuje na poważniejszy problem w nawiązywaniu i utrzymaniu relacji. Zdarza się także, że dziecko ma problemy z mówieniem lub jest nadmiernie wstydliwe. Poznajmy najczęstsze przyczyny takiego zjawiska.
Nadmierna wstydliwość u dzieci – przyczyny
Wstyd jest naturalną reakcją człowieka. Występuje również u dzieci, stanowiąc jeden z naturalnych etapów rozwojowych. Jeśli po jakimś czasie mija samoistnie, nie ma powodów do zmartwień. Jednak niektóre dzieci są nadmiernie wstydliwe, unikają bliskich czy członków rodziny, ignorują ich i nie nawiązują relacji.
Jedną z przyczyn nadmiernej wstydliwości u dzieci może być nadopiekuńczość rodziców – gdy wyręczają oni dziecko we wszystkim, nigdy nie będzie ono gotowe do mierzenia się z własnymi problemami, a każda nowa sytuacja wywoła lęk. Warto zachęcać dziecko do nowych aktywności, wprowadzać je w nowe obowiązki dostosowane do wieku oraz motywować do samodzielnego wyrażania własnego zdania. Dziecko może na przykład zdecydować, w co się ubierze, jak ułoży zabawki i książeczki w pokoju czy z kim chce się zaprzyjaźnić. Oczywiście, są sytuacje, w których interwencja dorosłych jest niezbędna, na przykład przemoc rówieśnicza, ale niektóre wyzwania dziecko może pokonywać samodzielnie, jedynie z pomocą rodziców.
Inną przyczyną, dla której dziecko wstydzi się innych dzieci, może być osobowość oraz predyspozycje do bycia introwertykiem. Każdy człowiek jest inny, również wśród dorosłych zdarzają się osoby nieśmiałe czy małomówne. W takiej sytuacji należy odpowiednio wcześniej oswajać dziecko ze zmianami, nowymi sytuacjami oraz nie zmuszać do kontaktów z innymi, jeśli tego nie chce. Wiele dzieci samodzielnie wybiera, z kim chcą się zaprzyjaźnić, może to być niewielka, ale dobrze zgrana grupa. A przecież nie od dziś wiadomo, że jeden prawdziwy przyjaciel jest wart więcej niż duża grupa przypadkowych kolegów.
Również nadmierna, częsta krytyka, publiczne zwracanie uwagi dziecku („nie wstydź się!”), komentowanie jego charakteru przy innych osobach (stwierdzenia typu „on jest taki nieśmiały”) czy zbyt duże wymagania mogą przyczynić się do nadmiernego poczucia wstydu oraz poczucia bycia niewystarczającym. Warto więc w każdej sytuacji podkreślać, że miłość rodziców jest bezwarunkowa, zaś jeśli dziecko zrobi coś źle – porozmawiać z nim samemu, bez świadków, tłumacząc dlaczego nie można czegoś robić (na przykład „nie wolno nikogo bić, bo to boli”).
Dlaczego dziecko wstydzi się rodziny
Dla wstydliwego dziecka prawdziwym koszmarem mogą być rozmaite spotkania rodzinne. Zwykle uczestniczy w nich wiele osób, również członkowie dalszej rodziny, jest głośno, a dziecko może być zwyczajnie onieśmielone obecnością osób, z którymi nie spotyka się zbyt często. Wówczas dziecko może ignorować rodziców, unikać kontaktu wzrokowego z innymi członkami rodziny lub udawać, że ich nie słyszy, nie chcieć się przywitać.
W takiej sytuacji przede wszystkim nie należy lekceważyć potrzeb dziecka czy karcić go za takie zachowanie – kluczowe jest zrozumienie, dlaczego dzieci wstydzą się rodziców i że dziecko nie robi tego złośliwie czy przeciwko komukolwiek. Nie powinno się także upominać dziecka przy innych czy tłumaczyć jego nieśmiałości, wstydliwości dziecka w gronie rodzinnym, bo to tylko jeszcze bardziej zamknie je w sobie. Przed spotkaniem rodzinnym porozmawiajmy z dzieckiem, opowiadając o tym, co się wydarzy, kto weźmie udział w spotkaniu. Poświęćmy dziecku całą swoją uwagę, wysłuchajmy go i nie oceniajmy (na przykład mówiąc „nie ma się czego bać”, „taki duży chłopiec, a boi się przywitać”) – to, co nam może wydawać się śmieszne czy banalne, dla dziecka często stanowi poważny problem. Chwalmy też za małe sukcesy, gdy dziecko samo nawiąże z kimś kontakt, przywita się, pobawi lub porozmawia. W miarę możliwości nieśmiałość dziecka można oswajać, organizując najpierw spotkania w niewielkim gronie, w domu, z osobami, które dziecko już zna. Pójście na rodzinną imprezę, gdzie będzie wiele osób, z którymi dziecko nie zna się zbyt dobrze, nie zawsze jest najlepszym pomysłem, szczególnie gdy wcześniej nasza pociecha nie miała takich doświadczeń.
Dlaczego dziecko wstydzi się mówić?
Czasem dziecko jest tak wstydliwe, że nie lubi, wręcz wstydzi się mówić. Wycofane dziecko może wówczas ignorować inne osoby, sprawiając tym wrażenie, że jest niegrzeczne. W takiej sytuacji nie należy odpowiadać za dziecko czy zmuszać do mówienia, lecz dać mu chwilę na oswojenie się z nową sytuacją albo ponowne zadanie pytania tak, aby mogło odpowiedzieć krótko „tak” lub „nie” bądź tylko skinąć głową. Warto oswajać dziecko z mówieniem stopniowo, dużo do niego mówić, czytać bajki i samemu zachęcać do opowiadania. Można także rozważyć wizytę u logopedy lub terapeuty dziecięcego.
Pomoc psychologa albo logopedy
W przypadkach nadmiernej wstydliwości dzieci, trudnościach z nawiązywaniem relacji czy problemach rodzinnych często pomocna może być wizyta u psychologa. Jeżeli dziecko chodzi do przedszkola, pierwszym kontaktem może być psycholog zatrudniony w placówce. Nasze przedszkole Motylek 3 oferuje wszystkim przedszkolakom opiekę profesjonalnej, wykształconej kadry pedagogicznej: nauczycieli i asystentów, a także właśnie opiekę psychologa oraz logopedy. Dzięki temu w przedszkolu możliwy jest pełny rozwój każdego dziecka, z uwzględnieniem jego indywidualnych predyspozycji. Ważną rolę odgrywa także współpraca z rodzicami dziecka – to właśnie z psychologiem mogą porozmawiać o wszystkich wątpliwościach czy zgłaszać problemy dotyczące zachowania dziecka. Logopeda zaś zaproponuje ćwiczenia czy zabawy pomagające w oswojeniu się z mówieniem.
Wstyd nie jest niczym złym, to naturalna reakcja występująca u każdego człowieka, także u dzieci. I chociaż w większości przypadków nie ma powodów do niepokoju, gdyż problematyczne zachowania z czasem ustępują, to jednak w przypadku wątpliwości warto skonsultować się z psychologiem dziecięcym, który skutecznie doradzi, co zrobić, jeśli nasze dziecko jest nadmiernie wstydliwe lub nieśmiałe.
